Setna rocznica śmierci Promyka  –  8 lipca 2008 

Prószyński i S-ka 1996

Szczepan Lewicki w 1996

Kalendarium

ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ KONRADA PRÓSZYŃSKIEGO

1851

15 lutego Stanisławowi Antoniemu i Pelagii z Kułaków Prószyńskim urodził się w Mińsku Litewskim najstarszy syn -- Konrad.

1863

Tuż przed wybuchem powstania styczniowego, za udział w jego przygotowywaniu, Stanisław Antoni Prószyński (zwolennik „czerwonych”) został uwięziony i niebawem zesłany przez władze carskie do Tomska na Syberii.

1864

Pelagia udaje się do miejsca zesłania męża wraz z dziećmi: Konradem, Maksymilianem, Sewerynem.

1867

W towarzystwie Stanisława Witkiewicza (słynnego później malarza i pisarza) Konrad wypływa wiosną statkiem rzecznym z Tomska do ojczyzny.

1869

W lutym nielegalnie przekracza granicę i odwiedza Kraków. Trafia do redakcji „Kaliny”, gdzie przypadkiem spotyka Adama Asnyka. Za jego namową przestaje marzyć o karierze wojskowej i postanawia zająć się pracą u podstaw. Jesienią Konrad znajduje pierwszą pracę: trzy godziny lekcji dziennie za wyżywienie i „mieszkanie”, które było kątem za parawanem.

1870

Dostaje się na krótko do redakcji tygodnika „Opiekun Domowy”, w którym opisał Tomsk oraz -- w dwu innych artykułach -- Laponię i Kałmuków. Te możliwości zarobku ustały wraz ze zmianą składu redakcji.

1871

Decyduje się na egzamin maturalny przed komisją dla eksternów; choroba nie pozwala ukończyć tego zadania.

1872

W maju i czerwcu zdaje egzamin maturalny jako ekstern. Jesienią składa egzamin wstępny na wydział prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Wpływa to na poprawę samopoczucia i na zmianę planów na przyszłość. Pod koniec roku bierze ślub z Cecylią z Puciatów.

1872--1873

Bierze udział w studenckich kołach samokształceniowych, stopniowo powstaje kółko szerzenia oświaty; należy też do Studenckiego Koła Bibliotecznego. Kontakt z tymi nieformalnymi organizacjami ułatwia mu kolega z wydziału, student drugiego roku Kazimierz Hildt.

1873--1874

Zostało zorganizowane Studenckie Koło Wioślarskie.

1874

Wyjechawszy wraz z żoną i synkiem Tadeuszem na letni wypoczynek na wieś pod Kałuszynem stwierdza, że nikt w tej wsi nie umie czytać. Na ścianie stodoły rysuje swój pierwszy elementarz i uczy czytać zainteresowanych wieśniaków.

1875

1 maja wraz z Józefem Pławińskim i Edwardem Korniłowiczem podpisuje akt założycielski tajnego Towarzystwa Oświaty Narodowej (TON).

W tym samym czasie wydaje Elementarz ścienny (plansze) oraz 32-stronicową książeczkę O księdzu Stanisławie Staszycu.

Pod koniec roku zjawiają się w Warszawie socjaliści; ich agitacja i próby założenia organizacji nie cieszą się zbytnim powodzeniem, jednakże z „promykowiczów” udaje im się przekonać braci Pławińskich oraz Kazimierza Hildta.

Pod koniec roku ukazuje się również 32-stronicowy Elementarz, na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni (autor cały czas korzysta z pseudonimu Kazimierz Promyk).

1876

Podróż za kordony dla zapoznania się z polską działalnością oświatową w zaborze pruskim i austriackim. Wydany w Krakowie przez Zygmunta Miłkowskiego Krótki elementarz do samouctwa w pisaniu, czytaniu i liczbowaniu wywiera duże wrażenie na Prószyńskim.

1878

Pogrom wszystkich organizacji socjalistycznych i niepodległościowych. Przesądzony został koniec TON-u. Powstaje Księgarnia Krajowa.

1879

Ukazuje się Obrazkowa nauka czytania i pisania znacznie ulepszony podręcznik, w którym widoczne są wpływy twórców z Komisji Edukacji Narodowej oraz Jana Amosa Komenskiego.

1880

Przygotowania do wydania kalendarza pod nazwą „Gość” na rok 1881. Na nazwisko Hermana Benniego otrzymuje Promyk koncesję na wydawanie „Gazety Świątecznej”. Z początkiem 1881 roku ukazuje się jej pierwszy numer.

1883

Bierze udział w zjeździe literatów i artystów polskich, zorganizowanym przez krakowskie koło artystyczno-literackie.

1884

W nocy z 7 na 8 października popełnia samobójstwo żona Promyka -- Cecylia z Puciatów.

1886

W czerwcu w Krakowie ślub Konrada z Wandą, córką historyka Tadeusza Korzona. W listopadzie wspólnie z Maksymilianem Malinowskim kupuje tygodnik dla chłopów -- „Zorzę”, finansując całość transakcji.

1887

Wychodzi drukiem Obrazowa nauka czytania i pisania, szczytowe osiągnięcie wiedzy elementarzowej.

1889

Próba reformy pisowni polskiej.

1892

Towarzystwo Pedagogiczne w Londynie w czasie swego zjazdu uznaje Obrazową naukę czytania i pisania za najlepszy elementarz na świecie. Przyznanej nagrody w wysokości tysiąca funtów Promyk nigdy nie podjął.

1893

Ostatni rok wydawania „Gościa”.

1901

Poważna choroba Promyka. Po skutecznej trzymiesięcznej kuracji wraca do intensywnej pracy.

1905

Nakład „Gazety Świątecznej” przekracza 30 tysięcy.

1906

W niedzielę, 7 stycznia, w sali Muzeum Przemysłu i Rolnictwa odbywa się pierwszy pokaz obrazowej nauki czytania i pisania prowadzony przez Promyka. W lutym na rozkaz władz rosyjskich zawieszono wydawanie „Gazety Świątecznej”. Druk numeru 1310 wstrzymano, policja zniszczyła czcionki. Dopiero w marcu można było wydrukować zastępcze numery z okresu przerwy. Te wydarzenia przyczyniły się do nawrotu choroby. W lipcu Promyk wyjeżdża do Otwocka, gdzie stan jego zdrowia się poprawia. Wraca do pokazów nauki czytania z wykorzystaniem wielkich tablic barwnych.

1907

W kwietniu wyjazd do uzdrowisk: Lido w Wenecji, Reichenhall w Alpach Salzburskich, Zakopane. Zabiegi i leczenie przynoszą tylko chwilowe polepszenie stanu zdrowia. Po powrocie do Warszawy pracuje nad statutem Towarzystwa Pokazów Obrazowej Metody.

1908

W środę 8 lipca o godzinie 11 wieczorem Konrad Prószyński kończy swój pracowity żywot.

Copyright © Szczepan Lewicki 1996