Mapa rozpowszechniania "Gazety Świątecznej" w 1906,
to znaczy w 25. roku jej istnienia.
Każda kropka na mapie oznacza jeden egzemplarz gazety,
a kółko z liczbą w środku
-- pocztę i liczbę egz. do niej dostarczanych

Notatka do mapy rozpowszechniania Gazety Świątecznej.

O charakterze narodościowym danego kraju decyduje nie tyle ogólna liczba ludności, co liczba samej ludności włościańskiej, ludu drobnorolnego, a przytem wielkie znaczenie ma tu stopień uspołecznienia tejże ludności. Pod tym względem nie mamy żadnego ujawnionego materjału dowodowego, który by przedtswił plastycznie nasz stan posiadania narodowego na kresach dawnej Rzeczypospolitej. Brak ten do pewnego stopnia wypełnia mapa rozpowszechniania Gazety Świątecznej, sporządzona 8 lat przed wojną, w r. 1906.

Gazeta Świąteczna rozchodzi się prawie w całości wśród ludu wiejskiego, rzemieślniczego i robotniczego, mapa więc uplastycznia w sposób niewątpliwie prawdziwy stosunkową liczbę światlejszego ludu polskiego w różnych okolicach kraju. Wykonana jest w ten sposób, że każdy punkcik na niej jest jednym egzemplarzem Gazety Świątecznej. Kółeczka oznaczają stacje pocztowe, a liczby w nich liczby egz. przesyłanych pocztą. Punkciki nadliczbowe w niektórych okolicach pochodzą z kolportażu, zaczernienie zaś -- od stawiania nadmiernej ilości punkcików.

Już pobieżny rzut oka wskazuje, że np. zachodnie okolice Wołynia, a dalej okolice Nieświeża, Mińska, Wilna, a nawet Żmudź częściowo przedstawia się co do liczby światlejszego ludu nie gorzej, niż takie powiaty w Kongresówce, jak włoszczowski, konecki, iłski, lub przasnyski i koleński. Południowa połać Suwalszczyzny znacznie różni się od północnej.

Stosunek do Rossji wskazuje mapka w prawym rogu; pustynia poleska wkracza białym pasem w głąb kraju z powodu jedynie bardzo słabego w ogóle jej zaludnienia, nie zaś braku samej jeno ludności polskiej

Mapka na lewo u dołu wskazuje liczby egz. rozsyłanych przez księgarnie warszawskie; obok są liczby kolportażu do różnych miejscowości -- do Łodzi, Sosnowca, Częstochowy itd. Niżej są mapki ilustrujące egzemplarze rozsyłane do obcych krajów. Z boku na prawo Syberja i Japonija, dokąd w r. 1905 szła Gazeta do jeńców na ich żądanie.

Zaborów pruskiego i austriackiego Gazeta Świąt. nie mogła naturalnie przed wojną obsługiwać wskutek różnicy politycznego położenia tych dzielnic. Na kresach wschodnich, prócz Gazety Świątecznej, rozchodziły się wtedy inne też podobne do niej pisma polskie, a między niemi dwa miejscowe: Zorza wileńska i Lud Boży kijowski, w jakiej liczbie egz., nie wiem.

W razie potrzeby mogę poprzeć prawdziwość mapy dowodami w postaci ceduł pocztowych. Charakter Gazety Świątecznej najlepiej stwierdzi w danym razie prof. Thomas z uniwersytetu w Chicago, który przed wojną prowadził u nas rozległe badania nad oświatą ludu na zlecenie rządu Stanów Zjednoczonych i dobrze z tą sprawą się zapoznał.

Warszawa, d. 22 maja 1919 r.

Tadeusz Prószyński
redaktor Gazety Świątecznej
w Warszawie

NB. Na wezwanie moje w sprawie granic Polski, ogłoszone w kwietniu tego roku w Gazecie Świąt., nie otrzymałem z kresów żadnych uchwał poprostu dlatego, że przez cały czas okupacji niemieckiej Gazeta Świąt. nie była tam dopuszczana, a teraz ledwie zaczyna dopiero docierać do niektórych okolic.